Ain tyelittälli já meiddei tääl savâstâllâp kietâtyeje merhâšuumeest já toos lahtojeijee áárvuin — já ain eenâb meiddei njuolgâdusâin. Mađe eenâb sämmiliih uáppih kietâtyeje škoovlâin já kuursâin ege pääihist keččâmáin já ađđiistâlmáin, tađe stuárráb tárbu sárnuđ tast jiänusân. Kietâtyeje tuoijum lii muttum meiddei tađe mield ko lii puáhtám uástiđ eenâb fabrikkáálvuid hälbibân kaavpijn, já tuáján láá lohtuuškuáttám eenâb já eenâb symbolliih áárvuh tađe mield ko sämmiliih láá varriškuáttám eenâb já eenâb jieijâs päikkikuávlu ulguubel. Mun jiem lah historikkár jiemge muulsâiävtulij historjájođoi ennusteijee, mutâ kuittâg nabdam, ete taat ličij tábáhtum meiddei sämmilij pooliitlij lihâstâsttáá já tyejiaktivistijttáá, veikâ tiäđust vaarâ eresnáálá, já eres kulij.

Kietâtyeje láá ovdedškuáttám já siäiludškuáttám tiätumielâlávt viehâ maŋŋeed jis tom verdid toos, mon kuhháá sämmiliih láá áppádâm tuoijuđ argâpeeivi kálvuidis skovlâittáá já täävvirmerhâittáá. Tyejiaktivistij áánsust mist lii kuittâg oles škovlâ kost máttááttâllâđ jieškote-uvlágán säämi kietâtuojijd eres áámmátsuorgij paaldâst, servi-instituutio já jieškote-uvlágán eres tuáimeeh. Kietâtyeje láá annaam siäiludem já suojâlem sehe ovdedem árvusâžžân ovdil mii já tuáivu mield mii maŋa-uv.

Jyehi äigipaje kalga sárnuđ tast, maggaar suojâlem já siäiludem sehe ovdedem säämi kietâtyeji loopâst taarbâš. Tomhân ij kihheen vaarâ haalijd, ete tot láppoo. Tääl lii eenâb kulluuškuáttám huolâ tast, ete säämi tyeje já kulttuuralmoonmij korrâ suojâlem iärásijn palda tyeji uásteid meddâl já hiäjud iäláttâs tile já tuálvu áámmáttuájárijn leeibi. Ijge tomgin vaarâ kihheen haalijd.

Tääl savâstâllâm kulttuurlii omâstâdmist lii uážžum uđđâ noomâ (mij ep sáárnu innig om. tuše mááccuhij puástukevttimist) lii fakkist levânâm vijđásub aalmug kooskân ijge tot kuoskâ tuše säämi kulttuurân, já maaŋgah kulttuureh moid tot kuáská láá eres tiileest já sist láá ereslágán jurduuh jieijâs amnâsttes äärbi háárán. Tot lii vissásávt muttám maaŋgâi tyeji uástei jurduid tast maht já maid sij halijdeh já merideh uástiđ. Sij halijdeh eenâb tiäđu, ijge tot lah muu mielâst mihheen hettiittâsâid peic máhđulâšvuotâ.

Koččâmuš lii meiddei tast, kest lii loopâst vuoigâdvuotâ meridiđ sämikulttuur já toos kullee kietâtyeje kevttimist. Tom vaarâ ferttee juáháš tuhhiđ, ete jieijâs jurdâččemvyehi kietâtyeje iähtun  ij lah áinoo, já kietâtuáján čyeccih maaŋgâi eres-uv ulmui intresseh. Tot lii vátávâš áámmátsyergi, mutâ tot lii meiddei mii ohtâsâš ärbi. Já ij tot kenski tovle lah lamaš mihheen koččâmušâidgin ete uážžu-uv tiem tâi tuom vyebdiđ tâi uástiđ talle, ko mááccuheh lijjii argâpeivikiävtust já sämmilij materiallâš kulttuur lâi ereslágán, já maaŋgâs oppii ain kielâ já kietâtyeje pääihist tâi aldapirrâsist.

Tääl mij lep kuittâg iällám aaibâs nubelágán maailmist jo maaŋgâlov ihheed, já meiddei tot maht tyeji uáppoo já máttááttuvvoo lii muttám meiddei koskâvuođâ toos. Jis škoovlâst uážžu lavkkâminstâr, uážžu-uv tom tuoijuđ vyebdimnáál? Tuotâvuotâ lii kuittâg tot ete minstâreh, heervah já porgâmvyevih iä lah tuše koččâm kirdeleijee káránâs koozâin kiän peri toppimnáál, peic toh láá ulmui, sämmilij tuájárij, konkreetlii pargo puáđus. Veikâ tom pargo ij pyevti labdeđ ovtâskâs ulmuu tohâmin, tegu tááláá ääigist tahheevuoigâdvuotâ já immaterialvuoigâdvuođah mudoi äddejuvvojeh, te tot lii kuittâg viehâ čielgâ oovtâ tâi maaŋgâ rähtee, kuárroo, suuvâ, juávhu konkreetlii pargo puáđus. Toh iä lah tuše luándu läähjih ijge tom tubdâstem ohtuunis kale kolgâččij hettiđ kiännán eellim tâi iäláttâs.

Mun lam maŋgii smiettâm, ko lam pieijâm monnii tyejeest kove kuusnii, ete tuostâm-uv. Must lii ovdâmerkkân mučis lavkkâ, mon mun aainâs anam, mutâ tot lii ruoššâpele ulmui kuárrum já tast láá sii heervah. Já mun lam uáinám já kuullâm mon jotelávt mučis heervah já kovoseh kopijistojeh kiirjijn já kuuvijn já kávnojeh forgâ kiännii ameriklii ááhu minstârkirjeest copyright-merkkimáin. Ete aaibâs seehâ siste ij äävti sämmilâškin eelliđ. Tuostâm-uv čäittiđ iärásij tuojijd? Já kiäs?